فيزيولوژي ورزش

این متن شامل 18 صفحه می باشد 

دستگاه اصلي حركت در ورزش، عضلات اسكلتي مي باشند. اين عضلات عمدتاً در دستها و پاها و كمربند شانه اي و لگني متمركز هستند. براي به حركت درآمدن اين عضلات يك چيز لازم است و آن انرژي است. بديهي است كه براي هر حركتي كه در اين جهان صورت مي گيرد بايد انرژي مصرف شود. حال مسأله مهم اين است كه منبع توليد اين انرژي كجاست؟ مثلاً در اتومبيل، اندام اصلي حركتي موتور است كه براي به حركت درآمدن آن بنزين و اكسيژن به وسيلة جرقة الكتريكي تركيب مي شوند و در نتيجة اين واكنش شيميايي، انرژي توليد مي گردد و اين انرژي باعث حركت پيستونها مي شود. بدين ترتيب انرژي شيميايي به انرژي حركتي( مكانيكي) تبديل مي گردد. در بدن ما نيز عين همين وقايع در عضلات روي مي دهد؛ اكسيژن از راه هوا و سوخت لازم از طريق غذا تأمين مي شود. اندام تهيه كنندة اكسيژن، ششها و اندام تهيه كنندة سوخت، سيستم گوارشي( شامل روده ها و كبد) است. هر دوي اين مواد اوليه از طريق جريان خون در اختيار عضلات قرار مي گيرند. به عبارت ديگر سلولهاي خون نقش كاميونهاي حمل و نقل را دارند كه به طور شبانه روزي در اتوبانهاي بدن( يعني رگها) در حال رفت و آمد هستند. عامل

اصلي به حركت درآوردن اين كاميونها( سلولهاي خون) قلب مي باشد.

بدين ترتيب هم با ساز و كار تهية سوخت براي عضلات آشنا شديم و هم به اهميت قلب به عنوان عامل اصلي به جريان انداختن اين چرخة حياتي پي برديم. پس هر چه قلب بهتر و سالمتر بتواند پمپ كند، عضلات هم بيشتر و بهتر مي توانند حركت كنند و برعكس هرچه عضلات بيشتر تحرك داشته باشند قلب نيز بيشتر عادت به پمپاژ قوي و منظم مي كند. همان گونه كه عضلات ما با ورزش پرورش مي يابند، عملكرد قلب و سيستم گردش خون نيز بهتر و منظم تر مي گردد.

 فرايند توليد انرژي هوازي و بي هوازي

براي سوختن مواد اوليه در عضله، همواره اكسيژن لازم نيست، بلكه اين مواد در موارد اضطراري بدون وجود اكسيژن نيز به مصرف مي رسند و انرژي لازم براي حركت فراهم مي شود. ميزان انرژي حاصل شده از اين نحوة سوختن البته كمتر است. بنابراين سيستم توليد انرژي در عضلات بر دو گونه است:

الف ـ سيستم هوازي: در اين روش قندها يا چربيها با اكسيژن تركيب مي شوند و به طور كامل مي سوزند و حداكثر مقدار انرژي شيميايي خود را آزاد مي كنند. اين سيستم، سيستم اصلي، رايج و با صرفة توليد انرژي است.

ب ـ سيستم بي هوازي: سيستم درجة دو و اضطراري و غير اقتصادي است كه در آن بدون حضور اكسيژن، قندها و چربيها طي يك سلسله واكنشهاي شيميايي به شكل ناقص مي سوزند و توليد انرژي مي كنند اما به مقدار كمتر. لذا مواد زائدي مانند اسيد لاكتيك از خود بر جاي مي گذارند. البته شكل ديگري از سيستم بي هوازي نيز وجود دارد كه در چند ثانية اول شروع به فعاليت در سلول اتفاق مي افتد و به صورت مصرف ذخاير انرژي(ATP يا آدنوزين تري فسفات) از قبل مانده مي باشد كه مي توان به آن سيستم توليد انرژي ذخيره اي گفت. اين سيستم مي تواند حداكثر تا حدود 30 ثانيه انرژي عضلات را تأمين كند يعني تا زماني كه ساير سيستمها( هوازي، بي هوازي) به كمك آن بيايند. نام علمي اين فرايندATP-PC مي باشد كه طي آن با مصرف فسفوكراتين(PC) انرژي ATP ايجاد مي شود.

در انواع مختلف ورزش، برحسب مدت زمان ورزش، تركيب بكارگيري اين سيستمها فرق مي كند. سوختن بي هوازي بيشتر در ورزشهاي سرعتي و تحت فشار كه زمان كافي براي تأمين اكسيژن نيست روي مي دهد، در حالي كه در ورزش ملايم و ممتد كه زمان كافي براي تأمين اكسيژن وجود دارد، سوخت و ساز هوازي ادامه مي يابد. جدول زير نحوة سوختن مواد در عضله را در حالات مختلف ورزشي نشان مي دهد:

جدول 1ـ

مكانيسم توليد انرژي در ورزش هاي مختلف

مفهوم خستگي

چرا خسته مي شويم؟ چرا بعد از مدتي ورزش كردن نمي توانيم به ورزش ادامه دهيم؟ حال كه مقدمات بالا را ذكر كرده ايم راحت تر مي توانيم مفهوم خستگي را بيان كنيم و راههاي به تعويق انداختن آن را نشان دهيم. خستگي يعني تمام شدن ذخاير گليكوژن عضله و تجمع بيش از حد اسيد لاكتيك در عضله. زماني كه عضله ذخاير گليكوژن خود را از دست مي دهد و به سوزاندن چربيها روي مي آورد و اكسيژن رساني به عضله مشكل مي شود. سوخت بي هوازي با توليد انبوه اسيد لاكتيك شروع مي گردد و ما احساس خستگي مي كنيم. بنابراين خستگي علامتي هشدار دهنده است كه بدن را از كاهش ذخاير...